Has-Bağçede Ayş u Tarab – Halil İnalcık Kitabının Özeti
Kitap Özeti
Has-Bağçede ‘Ayş u Tarab: Nedîmler, Şâîrler, Mutrîbler Osmanlı sarayında padişahların has-bağçede geçirdiği hoş zamanları ve bu âdetin İslam öncesi İran imparatorluğundan Emevî, Abbasî ve Timurî saraylarına uzanan köklü geleneğini, o zamanlarda yazılmış kıymetli kaynaklardan derleyerek sunan bir çalışma. Padişah işret meclisi adı ile anılan bu eğlencelere yakın adamları olan nedimlerle birlikte katılır; şiir, musikî, ve raks sanatlarının en seçkin emsallari eşliğinde eğlenirdi. Bu meclisler, hükümdarın ve imparatorluktaki seçkin sınıfların zevklerini ve yaşam tarzlarını hem yansıtır, hem yeniden şekillendirirdi.
Çiçek bahçeleri, havuzlar, fıskiyeler, su kanalları, nahiller, buhurdanlar içinde, genç sâkîlerin içki sunmuş olduğu bir mecliste şiir okuyan, saz çalan, şarkı dile getiren usta sanatkârlar eşliğinde sürülen zevk u safa, tüm Ortadoğu saraylarında vazgeçilmez bir gelenekti. Emevî ve Abbasî dönemlerinden beri bu meclisler levâzim-i saltanat yani hükümdarlığın vazgeçilmez bir âdeti olarak kabul edilirdi. Avrupa saraylarında da bu geleneğin karşılığı olan regalia, yani müthiş ziyafetler ve eğlenceler, hükümdarlığın gerekleri içinde sayılmıştır. Doğu’da olsun, Batı’da olsun saray kültürü halk kültüründen daima farklı olmuş ve bu değişiklik işret meclisi geleneğine ve gösterilen tepkilere de yansımıştır.
Bir yandan lalalar üzerinden şehzadelere, öte yandan sâkînâmeler ve kabusnâmeler yolu ile üst sınıf mensuplarına en ince ayrıntısıyla aktarılan bu geleneğin muhalifleri de fütüvvetnâmeler ile kendisini ifade ederdi. Halk için yazılmış ahlâk kitapları olan fütüvvetnâmelerde dinin emirlerine karşı hareketler her zaman kötülenmiş, şarap belli başlı günah sayılmıştır. Ne var ki, sâkînâmeler ve kabusnâmeler dini kurallara aykırı sayılan unsurları İslamiyet ile bağdaştırmayı bir ödev saymıştır: bu eserlerde işret meclislerinin her zaman Tanrı ve Peygamber’e duâ ile başladığı ve tövbe ile son bulduğu hep vurgulanır. Zira insan zayıftır, günah işler, sonunda Gaffâru’l-zünûb -günahları affedici olan- rabbine sığınır.
Osmanlı sosyal-kültürel tarihine bir katkı olarak hazırlanan bu eser, sarayın ve ona bağlı zarîfler adı verilen yüksek sınıfın kendisine has alışılmış kültürü ile yaşamının az bilinen bir yanına ışık tutmaya çalışıyor.
Alternatif Link:Has-Bağçede Ayş u Tarab – Halil İnalcık KİTABI PDF İNDİR
