Osmanlıda Paşalar ve Padişahlar 1421 – 1520 Sultanların Gölgesinde İktidar Mücadelesi Kitabı PDF indir

Vezaret kurumu, tüm siyasi teşekküller gibi Osmanlı imparatorluğunun da temel yapı taşlarından biriydi ve bu mevkide bulunan vezirler de devlet mekanizmasının başat unsurlarından idiler. Osman Beg’in Söğüt subaşısı ve uç beyi olarak seçildiği andan ibu yana, hemen yanı başında amcası Dündar Beg’in etkin ve nüfuzlu bir figür olarak karşımıza çıkması bir rastlantı değildir. Beyliğin bütün mühim işlerini ve kararlarını danıştığı Dündar, bir bakıma kendisinin vekil ve danışmanı, yani veziri olarak tüm gelişmelerin içindeydi. Benzer biçimde çekirdek kadroda bulunan askerî elitler (kudretli alplar), fakihler ve ulema önderleri, askerî, idari, mali, hukuki ve bürokratik yapıların oluşumunda yaşamsal roller icra eden mühim bireylerdi. Böylelikle halen Osman Beg’den ibu yana, kuruluş sürecindeki bütün işlerin icra ve ifasında, beylerin vekil ve danışmanları olarak vezir sıfatını haiz bireyler belirgin bir biçimde görülmektedirak, Osmanlı üst yönetiminin merkezine yerleşmişlerdir.

Paşalar ve Padişahlar, kuruluş ve yükselme dönemlerinde kritik hadiselerin cereyan ettiği II. Murad, II. Mehmed, II. Bayezid ve I. Selim’in saltanat senelerında paşa unvanıyla temayüz etmiş olan Osmanlı askerî ve idari elitleri üzerine odaklanmaktadır. Çalışmanın, monografik eserlerle, ikincil kaynaklar –özellikle vakayinameler- üzerinde sarf edilen yoğun ve titiz bir mesai neticesinde hazırlandığı derhâl göze çarpıyor. Yazar Kasım Bolat, özellikle kronik, tarih ve biyografi cinsi kaynaklardan devşirdiği veriler ışığında, ortalama yüz yıllık bir zamanda (1421-1520) vezirlik mevkiini işgal etmiş bulunan paşaları belirleyerek, bunları kimlikleri, kökenleri, kariyerleri ve ifa ettikleri icraatlar bağlamında mercek altına almak suretiyle özgün bir yere taşımaktadır.

Çalışmanın en dikkat çekici özelliklerinden birini, yazarın kaynaklara yaklaşımını tespit eden yöntem oluşturmaktadır. Aşıkpaşazade, Mehmed Neşrî, İbn Kemal gibi bir çok müverrihin sunduğu verileri ilk kez tarih-tarihçi-kaynak düzleminde esaslı bir sağlamaya tabi tutan Bolat, bu hususta büyük tarihçimiz Halil İnalcık’ın ortaya koyduğu ikaz ve yöntemlere de sadık bir tavır takınmıştır. Böylelikle paşalara yaklaşımları üzerinden alakalı yazarların zihniyet, tutum ve hisleri de bir dereceye kadar çözümlenmiştir.

Vezirler içinde vuku bulan gerilim, hizip ve çatışmaları da ele alan yazar, İnalcık hocanın halen 1950’lerde ortaya koyduğı, “üst yönetimdeki kökensel rekabet ve güç mücadelesinin imparatorluğu yer yer derin bunalımlara ve tehlikeli sonuçlara sürükleyişi” gerçeğini vurgulayarak, bu hususta bi hayli dramatik tespit ve yaşanmışlıklar aktarmaktadır.

En son şunu söylemeliyim ki, yüz yıllık kritik bir zamanda imparatorluğun kurumsal yapılanmasında ve siyasi, idari ve askerî faaliyetlerinde mühim hizmetlerde bulunan vezirlerin öyküsü, kesintisiz bir biçimde okuyucuyu yazarın imgeleminde vücut bulan soluksuz evrenin içerisine sürüklüyor…

Doç. Dr. Uğur Altuğ